«Αν κάποιος επιθυμεί να ακολουθήσει σπουδές και καριέρα στη σύγχρονη δημοφιλή μουσική (pop, rock, jazz κλπ..) είναι αναγκαίο να διδαχτεί κλασική αρμονία; Σε τι θα ωφελέσουν το άτομο αυτό οι αυστηροί κανόνες της μουσικής του 18ου αιώνα;»
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Η ερώτηση αυτή μου έχει υποβληθεί δεκάδες φορές μέχρι τώρα από μαθητές, αλλά αποτέλεσε και θέμα συζήτησης μεταξύ συναδέλφων μουσικών/εκπαιδευτικών. Είναι μια πολύ λογική και ενδιαφέρουσα ερώτηση τόσο για μαθητές όσο και για καθηγητές αλλά και εξίσου ενδιαφέρουσα για κάθε μουσικό που σχετίζεται με τον χώρο της εκπαίδευσης. Ας αρχίσουμε όμως πρώτα με το τι εννοούμε όταν λέμε κλασική αρμονία.
Η κλασική αρμονία όπως την ονομάζουμε, περιλαμβάνει από τη μια, τις τάσεις της κίνησης των φωνών της συγχορδίας κατά τις αρμονικές συνδέσεις, οι οποίες ακολουθούν τους κανόνες αισθητικής της μουσικής του 18ου αιώνα, ενώ από την άλλη, τις τεχνικές της αρμονικής σύνταξης που διέπουν όλο το φάσμα της μουσικής που έχει ως βάση την Τονικότητα (τονική μουσική). Το φάσμα της τονικής μουσικής εκτός από την κλασική μουσική του 18ου και 19ου αιώνα, περιλαμβάνει μεγάλο μέρος των ιδιωμάτων της τζαζ, ροκ και ποπ μουσικής φτάνοντας μέχρι και σήμερα. Το κοινό υλικό της αρμονικής σύνταξης είναι επίσης γνωστό ως Λειτουργική Αρμονία ή «Αρμονία της κοινής πρακτικής». Με λίγα λόγια το αρμονικό υλικό που χρησιμοποίησε ο Bach, ο Mozart, o Beethoven, ο Chopin χρησιμοποιήθηκε το ίδιο από τον Duke Ellington, τους Beatles αλλά και από τους δικούς μας έλληνες συνθέτες όπως ο Τσιτσάνης, Χατζιδάκις κ.α.
Τώρα θα πει κάποιος, πως γίνεται να χρησιμοποιείται το ίδιο υλικό και το αποτέλεσμα κάθε φορά να είναι διαφορετικό; Αυτό εξηγείται γιατί το κάθε ιδίωμα χρησιμοποιεί το αρμονικό υλικό μέσα από τους δικούς τους αισθητικούς «κανόνες» οι οποίοι αφορούν κυρίως την κίνηση των φωνών της συγχορδίας, το ρυθμό και την ενορχήστρωση.
Οπότε, εάν κάποιος θέλει να ασχοληθεί με ένα ιδίωμα που έχει να κάνει με την Τονική μουσική, τότε θα ήταν καλό να μελετήσει τις τεχνικές της Λειτουργικής Αρμονίας και στη συνέχεια να τις προσαρμόζει στο στυλ που επιλέγει για να εκφράζεται.
Βέβαια, η σύγχρονη μουσική τόσο η κλασική του 20ου αιώνα όσο και η σύγχρονη τζαζ (fusion) αλλά και μεγάλο μέρος του ποπ ρεπερτορίου, στηρίζονται κυρίως στη Νεοτονική Αρμονία η οποία έχει ως σκοπό τη διεύρυνση της τονικότητας, οπότε δεν ακολουθεί τις τεχνικές της λειτουργικής αρμονικής σύνταξης, γι’ αυτό και κάποιος που θα ασχοληθεί με τα σύγχρονα στυλ θα ήταν χρήσιμο να μελετήσει και τον τομέα της νεοτονικής αρμονίας (επικοινωνήστε για σχετική βιβλιογραφία)
Τα πιο πάνω όμως δεν απαντούν στο ερώτημα, αν πρέπει κάποιος να μελετήσει τους κανόνες κίνησης των φωνών της μουσικής του 18ου αιώνα με όλους εκείνους τους περιορισμούς και την αυστηρότητα που την χαρακτηρίζουν.. Προσωπικά έχω περάσει από πολλά στάδια προσέγγισης και στοχασμού πάνω σε αυτό το θέμα και μετά από αρκετά χρόνια μελέτης και διδασκαλίας της αρμονίας, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι η εξάσκηση στην κίνηση των φωνών με όλους αυτούς τους περιορισμούς που την περιβάλλουν, αποτελεί μια πρόκληση και ένα ευχάριστο μουσικό παιχνίδι με πλήθος από οφέλη, αν κανείς την κοιτάξει από μια θετική οπτική γωνία και με χιουμοριστική διάθεση.
Το να προσπαθείς να λύσεις μια άσκηση αρμονίας με τόσους περιορισμούς, αυτό σου αναπτύσσει κάτι που αποκαλώ «μουσική νοημοσύνη» και που αργότερα θα λειτουργήσει ως ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο αισθητικής αλλά και ως ένα είδος ενστίκτου. Μοιάζει σαν ένα παιχνίδι επιβίωσης στη φύση, όπου χρησιμοποιείς όλες σου τις δυνάμεις και δεξιότητες για να αντεπεξέλθεις στις αντιξοότητες. Έχω παρατηρήσει ακόμη ότι η ενασχόληση με την κίνηση των φωνών αναπτύσσει στο άτομο μια ενορχηστρωτική προσέγγιση στη μουσική, το κάνει να αντιλαμβάνεται πολυδιάστατα καθώς επίσης το κάνει πιο «διεισδυτικό» στα αρμονικά «φαινόμενα»..
Κατά τη γνώμη μου λοιπόν, μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει η μελέτη της κίνησης των φωνών της κλασικής αρμονίας αφού κάποιος την προσεγγίσει με την κατάλληλη διάθεση και αξιοποιήσει δημιουργικά τις δυσκολίες και τα προβλήματα που θα παρουσιαστούν κατά τη διαδικασία. Οι δεξιότητες που ανάφερα πιο πάνω, μπορούν βέβαια να αναπτυχθούν και μέσα από άλλες μουσικές δραστηριότητες και τομείς χωρίς κάποιος να περάσει από την κλασική αρμονία. Ο καθένας ανάλογα με τη διάθεση και τις ανάγκες του αλλά και από τις συνθήκες μέσα από τις οποίες βιώνει τη μουσική, ρυθμίζει και τηνανάπτυξη των μουσικών του δεξιοτήτων. Τίποτα δεν είναι απόλυτο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΕΧΛΙΒΑΝΗΣ 