ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ: ΑΠΟ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΣΕ ΒΟΗΘΟ ΜΑΘΗΣΗΣ

Posted on 8 Αυγούστου, 2019 Updated on 8 Αυγούστου, 2019

Εδώ και αρκετά χρόνια ερευνώ και μελετώ το ζήτημα της Αυτο-κατευθυνόμενης και Αυτορρυθμιζόμενης Μάθησης. Καθόλου τυχαία, το ενδιαφέρον μου για το θέμα αυτό ενισχυόταν ανέκαθεν, σχεδόν από κάθε πεδίο γνώσης που καταπιανόμουν. Η ενασχόλησή μου με τις ανακαλύψεις ενός άγνωστου για πολλούς και μοναδικού επιστήμονα, του Βίλχελμ Ράιχ με οδήγησαν στον ριζοσπάστη εκπαιδευτικό και ιδρυτή του πρώτου Δημοκρατικού Σχολείου Summerhill Αλεξάντερ Νήλ, ενώ τα γραπτά του φίλου και δάσκαλού μου Peter Jones γύρω από την επιστήμη της Οργονομίας, με την αγάπη και την πίστη του στη δύναμη της Αυτορρύθμισης στην ανατροφή και εκπαίδευση των παιδιών, με οδήγησαν στον Αμερικανό εκπαιδευτικό μεταρρυθμιστή και πρωτεργάτη του Homeschooling και αργότερα Unschooling, John Holt, ενώ  το έργο του Ηolt σε εκατοντάδες άλλα πεδία γνώσης και πληροφοριών γύρω από την Αυτοκατευθυνόμενη Μάθηση.

Μέσα από αυτή την έρευνα και μελέτη κατάφερα να καταλάβω πρώτα πρώτα τι μου συνέβηκε εμένα προσωπικά στην πρώτη τάξη του δημοτικού όπου κανένας δεν μπορούσε να εξηγήσει το γιατί δεν ήθελα να μπαίνω στην τάξη. Κλειστοφοβία ήταν η διάγνωση του σχολικού ψυχολόγου ενώ οι «διαγνώσεις» συγγενών, γειτόνων, συγχωριανών κλπ ήταν πέρα για πέρα ηλίθιες και δεν ήταν παρά ένα μέρος του bulling που δέχτηκα γιατί δεν ήθελα να πηγαίνω σχολείο. Κανένας δεν έλαβε υπόψην ότι η αντίδρασή μου απλά είχε να κάνει με την απέχθεια προς το σφιγμένο και αυταρχικό περιβάλλον του σχολείου που για έναν εξάχρονο δεν διέφερε από το αίσθημα που θα είχε ένας ενήλικας αν τον έβαζαν για 6 ημέρες για 5 ώρες στην φυλακή εξαναγκασμένος να μένει ακίνητος στην καρέκλα ακούωντας κάποιον με καταπιεσμένο μίσος για τη δουλειά του, να μιλάει για πράγματα που δεν τον ενδιαφέρουν!  Ήταν μια πολύ τραυματική περίοδος της ζωής μου που ως πριν μερικά χρόνια είχε επιπτώσεις σε πολλές συμπεριφορές και συναισθήματά μου, μέχρι που μέσα από την συνειδητοποίηση κατάφερα να μετατρέψω το τραύμα σε θετικό εφόδιο!

Παρόλα αυτά νομίζω υπήρξα μέσα στους λίγους αν όχι και ο μοναδικός στη χώρα μας – στην οποία απαγορεύεται η κατ’ οίκον εκπαίδευση –  που μια ολόκληρη σχεδόν σχολική χρονιά, με την άδεια του Υπουργείου, έκανα homeschooling!!!  Όταν επέστρεψα στο σχολείο, ως «κανονικός» πλέον μαθητής, ήμουν από τους καλύτερους στην τάξη και αρκετές φορές βοηθούσα τους πιο αδύνατους συμμαθητές μου. Μπορεί να είχα επιστρέψει στο σχολείο αλλά ποτέ δεν ένιωσα άνετα με τον θεσμό και το σύστημα εκπαίδευσης. Μέχρι και το τέλος του Λυκείου  βαριόμουν αφάνταστα και βαθιά μέσα στον πυρήνα μου, ήμουν σίγουρος ότι το σχολείο τουλάχιστον όπως είναι δομημένο είναι ένα μεγάλο λάθος!

Όταν ένιωσα την ανάγκη ότι θέλω να διδάξω μουσική, από το ξεκίνημά μου ακολούθησα  κάποιες αρχές που μου έβγαιναν φυσικά και αυθόρμητα. Αναφέρω τις πιο βασικές:

– Ο μαθητής πρέπει να νιώθει άνεση και ελευθερία έκφρασης στο μάθημα

– Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει εγώ σαν δάσκαλος να δείχνω ανώτερος

– Πρέπει να θεωρώ τον μαθητή ως ίσο, απλά σε ένα άλλο επίπεδο δυνατοτήτων

– Πρέπει να σέβομαι τον χαρακτήρα, την ιδιαιτερότητα και την διαφορετικότητα του κάθε μαθητή

– Να ερευνώ, να μελετώ και να βρίσκω συνεχώς δημιουργικούς και φρέσκους τρόπους διδασκαλίας

– Να τελειώνει το μάθημα και ο μαθητής να φεύγει εμπνευσμένος και γεμάτος ενέργεια και ενθουσιασμό

Αυτές οι αρχές με κρατούσαν και με κρατούν ακόμη σε εγρήγορση και σε μια ασταμάτητη αναζήτηση με σκοπό να γίνομαι καλύτερος δάσκαλος. Η επαφή μου με τον κόσμο της Αυτοκατευθυνόμενης Μάθησης, του Unschooling και της Λειτουργικής Εκπαίδευσης με έφεραν αντιμέτωπο με διάφορα θέματα και με έκαναν να συνειδητοποιήσω εμπόδια βαθιά μέσα στην αντίληψή μου, που με σταματούσαν και συνεχίζουν να με σταματούν συχνά από το να κάνω μεγάλες αλλαγές στον τρόπο διδασκαλίας μου ώστε να υποστηρίζω τα παιδιά, τους μαθητές μου να διατηρήσουν(αν πρόκειται για μικρά παιδιά) ή να επαναφέρουν τις ικανότητες αυτορρύθμισης στην μουσική μάθηση.

Μέσα σε αυτό το ταξίδι μου όλο πιο κοντά προς στην Αυτοκατευθυνόμενη Μάθηση, κατάφερα να αισθανθώ και να μεταδίδω όσο μπορώ περισσότερο προς τους μαθητές την αίσθηση ότι ΟΛΟΙ και ΠΑΝΤΑ είμαστε μαθητές. Κατάφερα να πετάξω ευτυχώς την μάσκα του Δάσκαλου και να αφομοιώσω βαθύτερα ότι απλά είμαι ένας Βοηθός Μάθησης. Θα ήθελα πολύ να πάψω να λέω την λέξη Δάσκαλος όταν καλούμαι να περιγράψω το επαγγελματικό μου προφίλ, αλλά δυστυχώς το σύστημα και η κοινωνία ακόμη χρειάζεται αυτούς τους όρους. Το να αποδράσουμε από τον ακαδημαϊσμό και να λειτουργήσουμε με φυσικούς τρόπους μάθησης δεν είναι κάτι εύκολο.

Ζούμε και αναπαράγουμε ένα μοντέλο εκπαίδευσης και βάζω μέσα και τη μουσική εκπαίδευση, αφύσικο, αποστειρωμένο και αρκετές φορές- δυστυχώς ακόμη – αυταρχικό. Πόσες φορές κατά την διάρκεια της διδασκαλίας, πιάνω τον εαυτό μου ασυνείδητα και αυτοματοποιημένα, να λειτουργώ με τον τρόπο που εγώ διδάχτηκα και όχι με τον τρόπο που υποτίθεται ότι υποστηρίζω.. Τραγικό αλλά αληθινό. Όπως ανάφερα και πιο πάνω, βαθιά μέσα στην αντίληψη και τον χαρακτήρα μας υπάρχουν τεράστια εμπόδια που μας σταματούν στο να αλλάξουμε θετικά ή το χειρότερο να μην μας αφήνουν καν να συνειδητοποιήσουμε ότι πνευματικά (και σωματικά κατ’ επέκταση) έχουμε σοβαρές αναπηρίες.

Η στροφή στην αντίληψη και η μετάβαση από τον ρόλο του Δάσκαλου στον ρόλο του Βοηθού Μάθησης προϋποθέτει τεράστια και συνεχή προσπάθεια. Έρευνα, μελέτη στον τομέα της Αυτοκατευθυνόμενης Μάθησης αλλά και δουλειά με τον ίδιο τον εαυτό μας. Πολύ θα ήθελα να δουλέψω πέρα από τους μαθητές μου, με συνάδελφους μουσικούς που αγαπούν την διδασκαλία και τους μη συμβατικούς δρόμους της μάθησης και να τους μεταφέρω τις εμπειρίες και τις γνώσεις μου γύρω από αυτό το ταξίδι. Να γίνω ο Βοηθός Μάθησης σε ανθρώπους που θα μεταφέρουν και θα μεταδώσουν παρακάτω αυτές τις αρχές. Στον μπερδεμένο κόσμο που ζούμε η στροφή στη φυσική, αυτοκατευθυνόμενη μάθηση και την αυτορρύθμιση αποτελεί και πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα και σκοπό για κάθε παιδαγωγό!

Η συλλογική δράση είναι πάντα αποτελεσματικότερη αν θέλουμε να κάνουμε την εκπαιδευτική στροφή που θα κάνει όλους μαθητές και βοηθούς μάθησης, δημιουργικότερους, παραγωγικότερους και και κατ’ επέκταση πιο ευτυχισμένους!!

Επικοινωνήστε όσοι από εσάς ενδιαφέρεστε να δουλέψετε μαζί μου στον δρόμο αυτό!

ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ, ΑΥΤΟ-ΚΑΤΕΥΘΥΝΟΜΕΝΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

Posted on 25 Ιουλίου, 2019 Updated on 25 Ιουλίου, 2019

 Πρόσφατα η οικογένεια μου κι εγώ γοητευτήκαμε από την ταινία καρτούν της Universal Pictures ‘Sing’. Μια εξαιρετική ταινία γεμάτη μουσική, πολλή ευαισθησία και μπόλικα μηνύματα για τα παιδιά αλλά και για τους μεγάλους όπως το να μην υποτιμάς το ταλέντο και την κλίση σου, να παλεύεις γι’ αυτό και να βλέπεις ακόμη και τις αποτυχίες σου με δημιουργικό τρόπο  μετατρέποντάς τις σε κάτι καινούριο και ριζοσπαστικό!

Είδαμε την ταινία 4-5 φορές μπορεί και παραπάνω. Τα παιδιά την αγάπησαν, ταυτίστηκαν με τους χαρακτήρες και έγινε συχνά-πυκνά η αφορμή για όμορφες συζητήσεις. Τις τελευταίες δύο φορές που την είδαμε, έγινε κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον που είναι και ο λόγος που γράφω αυτό το άρθρο.

Ένα τραγούδι που είπε ο αγαπημένος τους χαρακτήρας ο Johnny το ‘I’m still standing’ του Elton John, έγινε αυθόρμητα ο ύμνος της οικογένειας.  Τα παιδιά  το τραγουδούσαν συνεχώς και η μελωδία του ρεφρέν μας «στοίχειωνε» για μέρες! Την τελευταία φορά ειδικά που το είδαμε, μόλις τέλειωσε η ταινία, ήταν ήδη περασμένες 10 το βράδυ, ο εξάχρονός γιος μου, ο Κυριάκος μου ζήτησε να του μάθω την μελωδία του ρεφρέν στο πιάνο! Σημειώστε ότι φέτος ξεκίνησε μαθήματα πιάνου. Κάθησα λοιπόν και την έβγαλα και μέσα σε 10′ αφότου του την έδειξα άρχισε να την παίζει ασταμάτητα μέχρι που την έπαιξε χωρίς εμπόδια! Διορθώσαμε λίγο τον δακτυλισμό και συνέχισε να την παίζει μέχρι που πήγε τόσο αργά που έπρεπε να πάνε για ύπνο. Παράλληλα εν τω μεταξύ ο μικρούλης 2.5χρονος Νεκτάριος πήρε το μικρό του αρμόνιο και το βάραγε τραγουδώντας το ρεφρέν στη δική του γλώσσα, αλλά με σωστό ρυθμό και σχεδόν με ακρίβεια στα μουσικά ύψη! Δεν άργησε και ο μεγάλος 11χρονος Παναγιώτης να έρθει στην παρέα και ο Κυριάκος του δίδαξε πως να παίζει τη μελωδία! Ήταν ένα από τα πιο ζωντανά jamming που έζησα!

Tην επόμενη μέρα το jamming συνεχίστηκε και ο Κυριάκος μου ζήτησε να του δείξω και τι να παίζει στο αριστερό χέρι! Οπότε κατέληξε μέχρι το επόμενο μεσημέρι να παίζει μελωδία στο δεξί και μπάσο στο αριστερό χέρι ενώ πειραματιζόταν με τα glissandi που έχει μέσα στο κομμάτι!

Μέσα από αυτό το τραγούδι τα παιδιά πέρα από τις μουσικές δεξιότητες που ανάπτυξαν αυθόρμητα, έμαθαν για τον συνθέτη του τραγουδιού τον Elton John, τον ηθοποιό που τραγούδησε το κομμάτι στην ταινία τον Taron Egerton που επίσης υποδύεται τον Elton John στη βιογραφική ταινία Rocketman.

Έζησα λοιπόν από πρώτο χέρι ένα παράδειγμα φυσικής, αυτό-κατευθυνόμενης μάθησης όπου ο ενθουσιασμός και η ανάγκη για έκφραση λειτούργησαν τόσο ισχυρά όπου γνώση, τεχνική και δεξιότητες αναπτύχθηκαν ταυτόχρονα με αβίαστο τρόπο. Συνειδητοποίησα επίσης ότι αυτό δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβηκε στην οικογένειά μας αλλά είναι πλέον τρόπος λειτουργίας που τόσο φυσικά συνέβαινε ώστε για πρώτη φορά εντόπισα το μοτίβο που ακολουθούμε, παιδιά και γονείς, με αποτέλεσμα η φυσική μάθηση να έχει γίνει μέρος της ζωής μας. Είμαι σίγουρος ότι αυτό συμβαίνει μέσα σε πάρα πολλές οικογένειες, αλλά και πιθανόν ευρύτερα στην κοινωνία όταν οι συνθήκες και το περιβάλλον το επιτρέπουν να συμβεί αβίαστα.

Η φυσική, αυτό-κατευθυνόμενη μάθηση είναι τόσο απλή και ταυτόχρονα τόσο ισχυρή που όταν συμβαίνει αποκαλύπτει πόσο όμορφη είναι και πόσο ολιστικά λειτουργεί, συνδέοντας το ένα πράγμα με το άλλο. Από την άλλη σε κάνει να συνειδητοποιείς πόσο μηχανιστικό και μακριά από τη φύση είναι το συμβατικό εκπαιδευτικό σύστημα τόσο στα σχολεία αλλά και στις μουσικές σχολές, όταν ο ακαδημαϊσμός μπαίνει μπροστά, σκοτώνοντας την δημιουργικότητα και την χαρά της μάθησης πριν καν ξεκινήσει, ειδικά στα μικρά παιδιά!

Το ‘I’m still standing’ συνεχίζει να είναι ο ύμνος της οικογένειας μας αυτό το καλοκαίρι – καθόλου τυχαίο με όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε τελευταία –  και σίγουρα θα δούμε και θα συζητήσουμε αρκετές φορές ακόμη το αγαπημένο μας Sing!

Τραγουδήστε, παίξτε και ανακαλύψτε αυτό που είσαστε!!!

Καλό και δημιουργικό καλοκαίρι!!!

ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΝΟΤΕΣ

Posted on 16 Ιουνίου, 2019

Η μουσική μου εκπαιδευτική πρόταση για το καλοκαίρι. Βασισμένο στις αρχές της αυτοκατευθυνόμενης/φυσικής μάθησης.

Διαθέσιμο ατομικά, ομαδικά καθώς και από skype! Με πολλές και απρόβλεπτες εκπαιδευτικές προκλήσεις!

Δουλεύουμε μουσικές δεξιότητες παράλληλα ενδυνάμωση του εαυτού μας. Αναπτύσσουμε την δημιουργικότητα, τη φαντασία αλλά και την παραγωγικότητά μας.

Μια ευκαιρία να εμπλουτίσετε το δημιουργικό σας δυναμικό, να δουλέψετε αποτελεσματικά με ουσιαστικούς στόχους και να αποκτήσετε καινούρια εφόδια για την νέα σεζόν!

3 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΡΧΑΡΙΟΥΣ Ή ΔΙΣΤΑΚΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΑΣΜΟ

Posted on 19 Μαρτίου, 2018 Updated on 20 Μαρτίου, 2018

1.  «Κλειδώστε» στη σκέψη σας το πρώτο μελωδικό ή ρυθμικό μοτίβο που θα σας έρθει αυθόρμητα στο μυαλό ή θα σιγοτραγουδήσετε σε οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας. Μπορεί να είναι την στιγμή που πλένετε τα πιάτα, που πάτε βόλτα το σκύλο σας, ή αλλάζετε την πάνα του μωρού σας. Τραγουδήστε το, νιώστε το και για αρκετή ώρα να το επαναλαμβάνετε μέσα στο μυαλό σας.

Μόλις σας κατέβει αυθόρμητα και αβίαστα έστω και μια μικροσκοπική προσθήκη στο μοτίβο (η ανάπτυξη), εάν είναι εφικτό, παρατήστε τα όλα και καθίστε στο όργανό σας. Προσπαθήστε να παίξετε το μοτίβο που ακούγατε τόση ώρα και αφού νιώσετε ότι το βρήκατε προσθέστε τη συνέχειά του. Επαναλάβετε αρκετές φορές και ηχογραφείστε το. Ακούστε καμιά δεκαριά φορές την φράση που δημιουργήσατε και τραγουδήστε την ταυτόχρονα. Κλειδώστε όλη τη φράση τώρα στο μυαλό σας και συνεχίστε τις υποχρεώσεις την καθημερινότητάς σας, επαναλαμβάνοντας την στο εσωτερικό σας αυτί, νιώθοντάς την κάπως σαν «ερώτηση».

Σε λίγη ώρα θα αισθανθείτε την ανάγκη να δημιουργήσετε την «απάντηση». Εκεί θα γεννηθεί μια δεύτερη φράση που θα συμπληρώνει την πρώτη και θα δημιουργεί μία ολοκληρωμένη μουσική πρόταση. Επαναλάβετε την διαδικασία με βάση αυτό που δημιουργήσετε για ακόμη 3 φορές, ώστε να δημιουργηθούν συνολικά 4 φράσεις, και θα έχετε φτιάξει την πρώτη σας μικρή αλλά ολοκληρωμένη σύνθεση!

                                          ____________________________

2.  Διαλέξτε την αγαπημένη σας κλίμακα. Παίξτε την, ακολουθώντας ένα σταθερό ρυθμικό μοτίβο που θα επινοήσετε. Το μοτίβο θα πρέπει να ομαδοποιήσει τις νότες της κλίμακας ανά 2, 3, 4 κ.ο.κ Μόλις αισθανθείτε ότι «έχετε» το μοτίβο, απομονώστε το παίζοντας μόνο την πρώτη ομάδα, π.χ ντο-ρε-μι. Παίξτε αυτό το μοτίβο πάρα πολλές φορές. Στη συνέχεια προσθέστε την δεύτερη ομάδα μι-φα-σολ σε αντίστροφη σειρά αυτή τη φορά, δηλαδή σολ-φα-μι. Τώρα λοιπόν έχετε ντο-ρε-μι, σολ-φα-μι. Συνεχίστε να εκτελείτε τα δύο μοτίβα αρκετές φορές νιώθοντάς τα τώρα σαν μελωδία παρά σαν κομμάτια της κλίμακας. Χωρίς να διακόψετε την εκτέλεση, κλείστε τα μάτια και αφήστε την μουσική σας αίσθηση να επινοήσει μια συνέχεια σε αυτό που παίζετε. Μην βιαστείτε. Αφήστε τα δάκτυλά σας να συνεχίσουν την μελωδία αυθόρμητα με οποιαδήποτε ομάδα 3 φθόγγων της κλίμακας. Προσοχή όμως! Όχι μηχανικά. Ό,τι σας βγει θα πρέπει πρώτα να το έχετε ακούσει στο εσωτερικό σας αυτί!

Μόλις ολοκληρώσετε και είστε ικανοποιημένοι με την μελωδία που φτιάξατε, ηχογραφείστε την, φτιάξτε ένα καφέ και καθήστε να ακούσετε και να απολαύσετε –γιατί όχι – το αποτέλεσμα! Μπορεί να μην είναι αριστούργημα, αλλά είναι δικό σας. Δεν είναι πια η κλίμακα αλλά μια μελωδία! Αναπτύξτε την αν επιθυμείτε! Αν είστε πιανίστες μπορείτε να προσθέσετε στο αριστερό χέρι συγχορδίες της κλίμακας- τονικότητας που βρίσκεστε. Αν όχι, καλέστε ένα φίλο/γνωστό σας πιανίστα ή κιθαρίστα να σας συνοδεύσει. Μην ξεχνάτε να απολαμβάνετε την κάθε στιγμή!

                                                   _______________________

3.  Συνειδητά για τρεις μέρες μην πάρετε στα χέρια σας το μουσικό σας όργανο. Μην παίξετε ούτε μια νότα για τρεις ολόκληρες ημέρες! Αντίθετα, ακούστε πάρα πολλή μουσική κατά τις δύο πρώτες ημέρες, ενώ την τρίτη ημέρα αν είναι δυνατόν μην ακούσετε καμία μουσική. Κάντε βόλτες στο δάσος, στο πάρκο, στην ύπαιθρο ακόμη και στο κέντρο της πόλης. Προσπαθήστε να κρατήσετε μια στοχαστική διάθεση ( καλύτερα η 3η μέρα να είναι Σάββατο ή Κυριακή) διαβάστε ποίηση αν σας αρέσει, ξεφυλλίστε αγαπημένα βιβλία, παίξτε με το κατοικίδιό σας. Αν είστε γονείς περάστε ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά και τον/την σύζυγό σας, δείτε μια ωραία ταινία, διασκεδάστε. Προσπαθήστε να είστε δεκτικοί, ανοιχτοί, εκφραστικοί και σε άμεση επαφή με ό,τι συμβαίνει γύρω σας. Οξύνετε τις αισθήσεις και την αντίληψή σας, παρατηρήστε πράγματα που άλλοτε δεν τα προσέχετε, επιδιώξτε η αναπνοή σας να είναι βαθύτερη και πιο αργή. Γενικά μειώστε τους ρυθμούς που συνήθως έχετε μέσα στην καθημερινότητα, χαρείτε, ζήστε, απολαύστε! Επίσης μην ξεχάσετε να κοιμηθείτε νωρίς το βράδυ!

Την επόμενη μέρα ξυπνήστε όσο πιο νωρίς μπορείτε. Αφού ετοιμαστείτε και πάρετε το πρόγευμά σας διαλογιστείτε για 5-10 λεπτά, αισθανόμενοι την ανάγκη σας να παίξετε μουσική. Δείτε τον εαυτό σας να παίζει το μουσικό σας όργανο, ακούστε μελωδίες να βγαίνουν από τα χέρια σας. Με την πρώτη ευκαιρία, αφού περάσει κανένα δίωρο από τον διαλογισμό σας, θέστε σε λειτουργία το voice recorder ή την video camera σας, πάρτε το όργανό σας και ΧΩΡΙΣ να σκεφτείτε οτιδήποτε αρχίστε να παίζετε «ασυναρτησίες». Αφεθείτε στον ήχο και παίξτε χωρίς καμία κριτική διάθεση προς αυτό που ακούτε. Παίξτε ασταμάτητα για περίπου 15′. Αφού τελειώσετε, σταματήστε την ηχογράφηση, και πηγαίνετε να κάνετε κάτι εντελώς διαφορετικό. Πιείτε ένα καφέ, τηλεφωνήστε σε κάποιο φίλο σας, παίξτε με τα παιδιά ή το κατοικίδιό σας, πηγαίνετε μια βόλτα. Μετά από 2-3 ώρες ακούστε αυτό που ηχογραφήσατε πριν. Δεν θα πιστεύετε στα αυτιά σας το τι όμορφα πράγματα έχετε παίξει!

Αν τίποτα από τα πιο πάνω δεν πετύχει αγαπητοί μου φίλοι μην πανικοβληθείτε.  Υπομονή. Και προπάντων μην προχωρήσετε σε κάποια ‘Plan B’ που επέλεξαν κάποιοι ανυπόμονοι και ευέξαπτοι συνάδελφοι..

ΟΙ ΕΝΗΛΙΚΕΣ, ΤΑ ΤΑΜΠΟΥ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ

Posted on 27 Αυγούστου, 2017 Updated on 27 Αυγούστου, 2017

Είναι η Μουσική ταμπού; Η αυθόρμητη απάντηση από όλους είναι «Όχι βέβαια». Σωστά. Πως μπορεί κάτι το οποίο δεσπόζει στις ζωές όλων των ανθρώπων, που αποτελεί μια ορμέμφυτη ανάγκη που πηγάζει από τα βάθη του βιολογικού μας πυρήνα, να είναι, ή καλύτερα να μετατρέπεται σε ταμπού; Κι όμως..

Θα ακούσατε σίγουρα πολλούς ενήλικες ιδιώς από τα 30 και πάνω να λένε πόσο μετάνιωσαν που δεν έμαθαν να παίζουν κάποιο όργανο ή που παράτησαν κάποιο όργανο που μάθαιναν κατά την παιδική ή εφηβική τους ηλικία ή κάποιους να λένε ότι πάντα ήταν το απωθημένο τους να παίζουν κιθάρα, πιάνο κλπ, ή ακόμη και μερικούς να μετανιώνουν που δεν ακολούθησαν τη μουσική ως επάγγελμα και να αισθάνονται ανολοκλήρωτοι και δυστυχισμένοι σε όλη τους τη ζωή. ΓΙΑΤΙ; Μα πως γίνεται να συμβαίνει αυτό; Ποιο είναι τελικά το εμπόδιο; Δεν είναι η μουσική η ισχυρότερη ίσως τέχνη που μας διαστέλλει, που μας θεραπεύει, που μας παρηγορεί, που μας δίνει δύναμη και ελπίδα; Τότε;

Τις προάλλες μια μαθήτρια μου στο πιάνο ηλικίας περίπου 27 χρόνων, με ρώτησε στο πρώτο μάθημα αν θεωρείται αργά που ξεκινάει πιάνο στα 27 της. Της απάντησα με την ερώτηση: «Ποιος καθορίζει το «αργά» και το «νωρίς»; Έχει σημασία;» Όπως βλέπετε ακόμη και στους νεαρότερους ενήλικες φαίνεται να έχει κάποια επιρροή και σημασία..

Αυτό το «νωρίς» και το «αργά» είναι δυστυχώς κατάλοιπα του εκπαιδευτικού/ακαδημαϊκού μοντέλου που κυριάρχησε στη ζωή μας για 20 ολόκληρα χρόνια – από το νηπιαγωγείο μέχρι το πανεπιστήμιο. Είναι ένας δηλητηριασμένος σπόρος που εμφυτεύτηκε δυστυχώς στο μυαλό μας φυλακίζοντας την αντίληψή μας, περιορίζοντας υποσυνείδητα την ζωντάνια, την δημιουργικότητα, τον αυθορμητισμό και την φυσική ανάγκη μας για μάθηση και γνώση.

Το εκπαιδευτικό μοντέλο παραλλήλως, καθέτως και οριζοντίως υποστηρίζεται και συμπληρώνεται από το κοινωνικό/οικονομικό μοντέλο:

 [ Σχολείο –> Πανεπιστήμιο –>Επαγγελματική αποκατάσταση(δουλειά με πολλά λεφτά δηλαδή) –>Γάμος –> Οικογένεια –>Σύνταξη ]

Οτιδήποτε ξεφεύγει και δεν εμπίμπτει στα δύο αυτά κυρίαρχα μοντέλα θεωρείται τρελλό, παρανοϊκό και ανώριμο.

Ζούμε σε μια κοινωνία που κατάφερε να περάσει στο DNA των ανθρώπων ότι, η φυσικότητα είναι η «εναλλακτική» λύση, η δευτερεύουσα, κάνοντας εκατομμύρια ανθρώπους να ζούν μια υποκατάστατη, τεχνητή ζωή και να πείθουν τους εαυτούς τους ότι είναι ευτυχισμένοι. (Δεν θα επεκταθώ στο πόσο δικτατορικά και αντιζωϊκά λειτουργεί το όλο κοινωνικο-πολιτικό-οικονομικό σύστημα. Οι επιπτώσεις είναι ξεκάθαρες και φρικιαστικές). Κατάφερε λοιπόν το σύστημα να κάνει τους ανθρώπους να ντρέπονται και να διστάζουν ή ακόμη και να τρομοκρατούνται στην ιδέα να ασχοληθούν με τη μουσική μετά από «κάποια» ηλικία.

Ζωντανό παράδειγμα γκρεμίσματος του ταμπού αυτού ήταν ο αμερικάνος εκπαιδευτικός και γνωστός για τις ριζοσπαστικές του εκπαιδευτικές προτάσεις, πρωτεργάτης του κινήματος του Homeschooling και Unschooling, John Holt (1923-1985) όπου στα 40 του αποφάσισε να μάθει να παίζει τσέλο.

Κατάφερε σε πολύ λίγο χρόνο, παρόλο το γεμάτο του επαγγελματικό πρόγραμμα – διαλέξεις σε όλο τον κόσμο, έρευνα, συγγραφή κ.α – να γίνει τόσο καλός ώστε να συμμετέχει σε μουσικά σύνολα και να έχει ένα παράλληλο, εξίσου γεμάτο πρόγραμμα με μουσικές δραστηριότητες.

Μοιράστηκε τις εμπειρίες του και όλη την διαδικασία της μουσικής του (αυτό)εκπαίδευσης στο βιβλίο του ‘Never Too Late’, παραθέτοντας μεταξύ άλλων σημαντικές εκπαιδευτικές απόψεις για τη διαδικασία της φυσικής μάθησης – μια ικανότητα που χάνουν τα παιδιά στο σχολείο, καθώς και της αυτοδιδασκαλίας/αυτοκατευθυνόμενης μάθησης.

Ξεφύλλιζα ξανά πριν μερικές νύχτες το εξαιρετικό αυτό βιβλίο που ήταν και η έμπνευση για το άρθρο αυτό, και ένιωσα την ανάγκη να θίξω το ζήτημα του ταμπού και των αναστολών εκ μέρους των ενηλίκων για την ενασχόλησή τους με τη μουσική. Είναι κρίμα πραγματικά να στερείται κάποιος την απόλαυση της μουσικής, για λόγους που δεν έχουν κάνουν με την πραγματική ζωή και την φυσικότητα, λόγοι που απάνθρωπα, μέσω εγκεφαλική πλύσης μας εμποδίζουν να είμαστε αυθόρμητοι και δημιουργικοί.

Προτρέπω λοιπόν, όλους εσάς τους ενήλικες κάθε ηλικίας να επιβληθείτε στις αναστολές σας, να ξεπεράσετε κάθε ενδοιασμό και να ξεκινήσετε να ασχολείστε με τη μουσική, με το όργανο που σας εκφράζει!

Η μουσική δεν έχει αρχή και τέλος, κατ’ επέκταση ούτε συγκεκριμένη «πρέπουσα» ηλικία για ξεκίνημα. Η μουσική όπως και κάθε τέχνη είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμη. Ερασιτεχνικά ή επαγγελματικά δεν έχει σημασία. Σημασία έχει η ίδια η ενασχόληση και η επαφή.

Αφήστε τη μουσική να γίνει μέσο επικοινωνίας με τον εσώτερο (άγνωστο) σας εαυτό, με τους δικούς σας ανθρώπους, με όλο τον κόσμο. Δείξτε μέσω της μουσικής τον πραγματικό σας εαυτό, αυτό που είστε, ακόμη και αν αυτό θα ενοχλήσει κάποιους. Όποιος ενοχληθεί τότε σημαίνει πως δεν πρέπει να βρίσκεται στη ζωή σας.

Μην πτοείστε επίσης και μην επηρεάζεστε από τις ενδομουσικές δικτατορικές τάσεις και τις ταμπέλες που βάζει η δογματική πλευρά της μουσικής όπως: βιρτουόζος, κλασικός, τζαζίστας κ.α, δημιουργώντας μέσα στην ίδια τη μουσική κοινωνικές τάξεις, αφρόκρεμες και ψωνισμένες μπούρδες.

Aφήστε την κριτική, το κουτσομπολιό και τα πισώπλατα χάχανα σε αυτούς που τα έχουν ανάγκη. Οι δικές σας ανάγκες σίγουρα πάνε βαθύτερα.

Ξεκινήστε μουσική τώρα! ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΓΑ!!!

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Posted on 7 Ιουλίου, 2017 Updated on 9 Ιουλίου, 2017

Του Χρήστου Πεχλιβάνη

Αυτοσχεδιασμός!….Τι άραγε σας προκαλεί το άκουσμα της λέξης αυτής; Ενθουσιασμό, διάθεση για πειραματισμό, αυθόρμητη τάση για έκφραση ή μήπως ανασφάλεια, δισταγμό και καχυποψία;

Πολλοί, βλέποντας τον αυτοσχεδιασμό απ’ έξω σχηματίζουν συχνά παρεξηγημένες απόψεις που οφείλονται είτε σε παραπληροφόρηση, είτε σε ανεπαρκή ή ακόμα και σε καμία ενημέρωση επί του θέματος. Αποτέλεσμα αυτού είναι να υπάρχει μια προκατάληψη που όχι σπάνια οδηγεί σε μια δογματική εναντίωση απέναντι στο φαινόμενο του αυτοσχεδιασμού. Η προκατάληψη αυτή όπως θα δούμε παρακάτω είναι περισσότερο κοινωνικής παρά μουσικής προέλευσης.

Για κάποιο παράδοξο λόγο, ο αυτοσχεδιασμός ταυτίστηκε με την έννοια του «κάνω ανεξέλεγκτα ότι μου κατέβει» που στο μυαλό των περισσοτέρων θυμίζει λίγο πολύ το «χάος». Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι όταν δοθεί στον άνθρωπο πλήρης ελευθερία, θα επικρατήσει ένα χάος. Αυτό είναι εν μέρει σωστό διότι ο άνθρωπος δεν έχει εναρμονιστεί ακόμα με τις γνήσιες ηθικές αρχές που του προσφέρει η φύση και η ζωή και δεν θα μπορούσε έτσι να αυτορυθμίσει την ελευθερία του, γι’ αυτό χρειάζεται κανόνες και όρια ώστε να νιώθει ασφαλής. Όταν οι φυσικές ηθικές αρχές ενσωματωθούν στην ανθρώπινη χαρακτηροδομή ώστε να εκφράζονται αυτοματοποιημένα χωρίς τίποτα να τις ανακόπτει, τότε θα κάνει την εμφάνιση της μια «αυτορυθμιζόμενη κοινωνία», ένα κοινωνικό σύστημα που θα εξαφανίσει κάθε φόβο για την ελευθερία, αφού η ανθρωπότητα πλέον θα είναι συντονισμένη με τη φύση και προσανατολισμένη στην αρμονική συμβίωση.

Τα πράγματα στη μουσική λειτουργούν κάπως πιο εύκολα, αν βέβαια δείξουμε προθυμία και καλή διάθεση, γιατί δεν μιλάμε για αλλαγές στο κοινωνικό σύστημα. Κάποιες αλλαγές όμως στο μουσικό σύστημα ίσως αποτελέσουν ένα λιθαράκι στη μεγάλη κοινωνική αλλαγή που περιγράψαμε πιο πάνω. Γι’ αυτό επιβάλλεται να δούμε με άλλο μάτι φαινόμενα όπως είναι ο αυτοσχεδιασμός. Αρχίζοντας με την διεύρυνση της έννοιας του αυτοσχεδιασμού ως μια «αυτορυθμιζόμενη δημιουργική έκφραση μέσω της γνώσης» βλέπουμε πως δεν υπάρχει τίποτα το κακό προς ανησυχία. Εδώ φαίνεται ξεκάθαρα πως οποιαδήποτε αναστολή προς τη χρήση του αυτοσχεδιασμού δείχνει να αντιφάσκει με την φιλοσοφία της τέχνης, αφού έννοιες όπως δημιουργικότητα και ελεύθερη έκφραση είναι τα πιο ζωτικά της στοιχεία και αποκλείουν έτσι το φόβο ενός μουσικού χάους.

Ο αυτοσχεδιασμός λοιπόν, δεν σημαίνει ‘παίζω ότι μου κατέβει’, αλλά ότι χρησιμοποιώ τις γνώσεις μου ώστε, αυτορυθμισμένα να εκφράζω μια μουσική δημιουργία. Αυτό ίσως σας δώσει την εντύπωση ότι πρόκειται για σύνθεση και δεν έχετε άδικο, πολύ σωστά διαισθανθήκατε. Ο αυτοσχεδιασμός ως μουσική δημιουργία, είναι μέρος της ευρύτερης έννοιας της σύνθεσης, μόνο που έχει διαφορετικό προορισμό. Η σύνθεση είναι προϊόν επεξεργασίας που αρχίζει με αυτοσχεδιαστική διάθεση και ανάγκη έκφρασης, που προορίζεται ώστε να αποτελέσει μέρος της μουσικής φιλολογίας. Ο αυτοσχεδιασμός, δεν έχει άλλο προορισμό εκτός αυτού της αυθόρμητης ανάγκης για έκφραση μέσω μιας σύνθεσης, όπου η σύλληψη και η ανάπτυξη της γίνεται τη στιγμή που ο εκτελεστής αυτοσχεδιάζει.

Ο αυτοσχεδιασμός μπορεί να λάβει χώρα ως ελεύθερη σύνθεση, ως αυτοσχεδιασμός σε προκαθορισμένη συγχορδιακή ακολουθία ή ακόμα και ως παραλλαγή μιας υπάρχουσας σύνθεσης. Δεν αποκλείεται επίσης, ο αυτοσχεδιασμός να καταγραφεί και αφού επεξεργαστεί αναλόγως να αποτελέσει μια ολοκληρωμένη σύνθεση. Αυτό όμως, χρειάζεται κάποια τεχνολογικά μέσα, ώστε να μπορεί να ηχογραφηθεί την ώρα που εκτελείται.

Η δυνατότητα ηχογράφησης με την εμφάνιση της δισκογραφίας, αποτέλεσαν μεγάλα πλεονεκτήματα στην ανάπτυξη του αυτοσχεδιασμού. Ο αυτοσχεδιασμός έτσι, έγινε το σημείο μιας διαστελλόμενης έλξης από τους μουσικούς του 20ου αιώνα. Η ευρεία του χρήση, τον έκανε ισάξιο των πραγματικών συνθέσεων, ώστε πολλές φορές ο ακροατής να μην μπορεί να ξεχωρίσει τα δύο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μεγάλη του εφαρμογή στη μουσική jazz,όπου τον έκανε αναπόσπαστο κομμάτι της και συναντά κανείς εκεί αριστουργηματικούς αυτοσχεδιασμούς που δεν στερούνται ούτε δεξιοτεχνίας, ούτε μουσικότητας. Αυξημένος βαθμός χρήσης του εμφανίζεται στη μουσική rock και pop.

Στην παραδοσιακή μουσική η συχνή απουσία μουσικής σημειογραφίας και η παρουσία αυτοδίδακτων μουσικών, προδιαθέτουν τον αυτοσχεδιασμό και αυτό είναι γεγονός στην ινδική μουσική με την εκφραστικότητα του σιτάρ, στην αραβική-ανατολίτικη μουσική με τους αμανέδες (φωνητικός αυτοσχεδιασμός) και τα ταξίμια (οργανικός αυτοσχεδιασμός).
Υπάρχουν αμέτρητες ιστορικές αναφορές για τη χρήση του αυτοσχεδιασμού από την εποχή των αρχαίων πολιτισμών και την εποχή του μεσαίωνα. Λέγεται ότι μέχρι και τον 14ον αιώνα η μουσική για εκκλησιαστικό όργανο ήταν αυτοσχεδιαζόμενη.

H εποχή Μπαρόκ επίσης, ήταν συνδεδεμένη με τον αυτοσχεδιασμό. Διάφορες πηγές φέρουν τον μεγάλο συνθέτη Γ.Σ Μπάχ ως ένα θαυμάσιο αυτοσχεδιαστή με πολλή φαντασία και επιδεξιότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα επίσης ήταν και η τεχνική του ενάριθμου μπάσου (basso continuo) στα πληκτροφόρα, όπου η συνεπτυγμένη σημειογραφία έκανε τον εκτελεστή να συμπληρώνει αυτοσχεδιαστικά την αρμονική συνοδεία του.

Στην κλασική περίοδο ο αυτοσχεδιασμός περιορίστηκε στις καντέντσες των κονσέρτων. Δεν λείπουν βέβαια και οι διαγωνισμοί αυτοσχεδιασμού, όπως αυτός του Μπετόβεν με τον αββά Βέγλερ το 1803 και την δήλωση του Μπετόβεν: «Αυτοσχεδιάζει κανείς όταν δεν δίνει προσοχή σ΄αυτό που παίζει» χωρίς αναστολές δηλαδή. «Ακόμη είναι αυτή η καλύτερη και αγνότερη τέχνη να αυτοσχεδιάζεις μπροστά στο κοινό.»

Στο ρομαντισμό έχουμε περισσότερο την έκφραση μέσω του κειμένου, αλλά παρουσιάζονται συχνά και εξάρσεις αυτοσχεδιασμού και φόρμες που στηρίζονται στην αυτοσχεδιαστική διάθεση (εμπρομπτύ).

Επανερχόμαστε στον 20ο αιώνα, όπου παρόλη την ευρεία χρήση του αυτοσχεδιασμού στις σύγχρονες τάσεις, εντούτοις το είδος της έκφρασης αυτής απουσιάζει από την κλασική μουσική. Η έκφραση εδώ περιορίζεται στο γραπτό κείμενο και η πρωτοτυπία του εκτελεστή στηρίζεται μόνο στην προσωπική ερμηνεία, με υπερβολική έμφαση στη δεξιοτεχνία και μικροσκοπικές ελευθερίες που αφορούν το τέμπο, τις τρίλλιες, τις δυναμικές και την φραστική. Ο εκτελεστής μένει έτσι εγκλωβισμένος στο δοσμένο κείμενο, που ακόμα και στις καντέντσες των κονσέρτων δεν αφήνεται στη δική του αυτοσχεδιαστική δημιουργική διάθεση, αλλά εκτελεί την προτεινόμενη από τον συνθέτη καντέντσα.

Αυτή η νοοτροπία, διότι πρόκειται για διαιωνιζόμενη νοοτροπία, έκανε την κλασική μουσική να φαίνεται ως ένα σύστημα που συντηρεί την συγκράτηση, τη στατικότητα και μια υποθάλπουσα σοβαροφάνεια. Όλα αυτά προκάλεσαν την έλλειψη ενδιαφέροντος από το μέσο ακροατή για την κλασική μουσική και το πιο σοβαρό, έκαναν τον νεαρό σπουδαστή να την αποφεύγει ή να έλκεται από αυτήν, με μόνο στόχο την στεγνή δεξιοτεχνία συνοδευόμενη από μια προσποιητή έκφραση, που εκμεταλλεύεται τα μεγάλα αριστουργήματα για να κρύψει την ανικανότητα γνήσιας έκφρασης και κατανόησης των τρίσβαθων της μουσικής.

Η αδυναμία χρήσης του αυτοσχεδιασμού στην κλασική εκπαίδευση με μεθοδολογικά μέσα, καθώς επίσης και η αδυναμία πρόκλησης του ενδιαφέροντος για τον αυτοσχεδιασμό από τους παιδαγωγούς, στερούν από τους σπουδαστές μεγάλο μέρος από την εσωτερική έκφραση και την βαθύτερη κατανόηση της μουσικής και της τέχνης γενικότερα. Επικαλούμενοι εδώ την συσχέτιση της ψυχολογίας, μπορούμε να πούμε ότι η στέρηση και η καταπίεση των πρωταρχικών εκφραστικών μουσικών ορμών του σπουδαστή, όπως ο πειραματισμός, η έρευνα και ο αυθορμητισμός , προκαλεί την εμφάνιση δευτερογενών υποκατάστατων μορφών έκφρασης όπως αυτές που αναφέραμε πιο πάνω (επιδειξιομανία,ψεύτικη έκφραση κτλ). Αυτό θα πρέπει να προβληματίσει τον παιδαγωγό ώστε να μην βλέπει μόνο την επιτυχία των σπουδαστών σε διαγωνισμούς και εξετάσεις ως τον υπέρτατο στόχο της μουσικής.

Σκοπός της μουσικής εκπαίδευσης μέσα από την ανεμπόδιστη έκφραση, πρέπει να είναι η ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή και η ενσωμάτωση σ΄αυτήν στοιχείων όπως η δημιουργικότητα, η ειλικρίνεια στα συναισθήματα και η ασταμάτητη δίψα για γνώση, τα οποία όχι μόνο θα βοηθήσουν το μαθητή στη μουσική του εξέλιξη αλλά θα τον ανυψώσουν και ως άνθρωπο.

Φαίνεται ξεκάθαρα η ανάγκη ανεύρεσης ενός λειτουργικού συστήματος εκπαίδευσης, όπου ο σπουδαστής θα χαίρεται την μουσική ως ενιαίο σύνολο συμπεριλαμβανομένου και του αυτοσχεδιασμού. Ο μαθητής δεν θα είναι αντιμέτωπος έτσι με τα χάσματα που προκάλεσε ο κατακερματισμός της μουσικής σε ένα σωρό είδη, όπου το ένα προσπαθεί να επιβληθεί στο άλλο. Αυτή η «νευρωτική» κατάσταση πρέπει κάποτε να εκλείψει. Μεγάλη έμφαση πρέπει να δοθεί επίσης στην χρήση του αυτοσχεδιασμού από τα πρώτα κιόλας στάδια της εκπαίδευσης. ΄Ερευνες που έγιναν από προοδευτικούς παιδαγωγούς, έδειξαν ότι η εφαρμογή του αυτοσχεδιασμού στα μικρά παιδιά, τα έφερνε πιο κοντά στη μουσική έκφραση απ΄ ότι το άκαμπτο πατροπαράδοτο και σε πολλά σημεία αυταρχικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Βλέπουμε λοιπόν, ότι ο αυτοσχεδιασμός φέρει ένα δημιουργικό μήνυμα και υπόσχεται πολλά εάν και εφόσον εφαρμοστεί σωστά. Απαιτεί όμως βαθιά μελέτη, αφοσίωση και ικανότητες που ξεπερνούν την ερμηνεία και την εκτέλεση. Ικανότητες που αφορούν την ίδια την ζωή, στοιχεία που πρέπει να αντλήσουμε από τον βιολογικό πυρήνα του ανθρώπου. ΄Ισως η συνάντηση με το φαινόμενο του αυτοσχεδιασμού, μας ξυπνήσει ακόμα κάτι από τον άνθρωπο που κρύβουμε μέσα μας!!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ/ΠΗΓΕΣ

Αυτοσχεδιασμός – Wolfgang Stumme Eκδόσεις Νάσος
Η απόλαυση της μουσικής – Joseph Machlis μετ.Δημ.Πυργιώτη Εκδ.Fagottο
Τα παιδιά του μέλλοντος – Βίλχελμ Ράϊχ Εκδόσεις Αποσπερίτης
Σάμμερχιλ, το ελεύθερο σχολείο – Α.Σ Νήλ Εκδόσεις Καστανιώτη

Σημ. Το πιο πάνω άρθρο δημοσιεύτηκε το Σεπτέμβριο του 2006, στο τεύχος 162 του ελληνικού μηνιαίου περιοδικού “ Τζαζ&Jazz ”