Η εκμάθηση ενός μουσικού κομματιού μέσα από την παρτιτούρα είναι τις περισσότερες φορές μια ζόρικη μέχρι και επίπονη διαδικασία, τόσο για τον μαθητή όσο και για τον δάσκαλο. Απαιτεί συνδυασμό πολλών μουσικών δεξιοτήτων και γνώσεων όπως:
– αναγνώριση νοτών στο πεντάγραμμο (ύψη),
– αναγνώριση ρυθμικών αξιών και εκτέλεση ρυθμικών σχημάτων,
– αντίληψη και αίσθηση του μέτρου, του παλμού και της ταχύτητας του κομματιού,
– αίσθηση της τονικότητας του κομματιού μέσα από την κατανόηση και «σύνδεση» με τον οπλισμό (μόνιμες αλλοιώσεις),
– αντίληψη και σωστή απόδοση των δυναμικών(εναλλαγές της ηχητικής έντασης)
– αντίληψη και σωστή απόδοση της άρθρωσης των φθόγγων( δεμένες νότες, κοφτές κτλ),
– αντίληψη και ερμηνεία των μουσικών φράσεων
– κατανόηση της δομής(φόρμας) του κομματιού
– αρμονική ανάλυση σε κάθετο (είδος συγχορδίας) και οριζόντιο επίπεδο (σύνδεση των φωνών των συγχορδιών-voice leading) καθώς και σε συντακτικό επίπεδο (λειτουργίες/ρόλοι των συγχορδιών σε σχέση με την τονικότητα, αρμονικά φαινόμενα)
– κατανόηση και σωστή απόδοση των ερμηνευτικών υποδείξεων του συνθέτη όπως και του ύφους (στυλ) του κομματιού καθώς και γνώση ιστορικών, κοινωνιολογικών ή άλλων στοιχείων που σχετίζονται με τον συνθέτη (εποχή, συνθήκες κτλ)
Ανάλογα με το επίπεδο των δεξιοτήτων και των γνώσεων του μαθητή/παίκτη, όλα τα πιο πάνω αποτελούν ζωτικά στοιχεία που θα βοηθήσουν στην εκμάθηση και σωστή ερμηνεία και εκτέλεση του έργου.
Επειδή όμως ο καθένας μας διαθέτει τα δικά του μαθησιακά χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες η πιο πάνω διαδικασία δεν είναι εύκολη και δεν μπορεί να τεθεί κάτω από απόλυτες μεθοδολογικές γραμμές. Προσωπικά εγώ για παράδειγμα, αν δεν κάνω πρώτα αρμονική ανάλυση στο κομμάτι, δηλαδή να καταλάβω τις αρμονικές διατάξεις και τις συνδέσεις δεν μπορώ να «διαβάσω» τη μουσική. Η αρμονία για μένα «φωτίζει» το κείμενο και μου συντονίζει πιο άμεσα τις υπόλοιπες δεξιότητες!
Πολλές φορές εμείς οι παιδαγωγοί στην προσπάθειά μας να προλάβουμε ή να καλύψουμε όσο γίνεται περισσότερη ύλη, κάνουμε το λάθος να στρεσάρουμε με την ανυπομονησία μας τον μαθητή, επηρεάζοντας αρνητικά το δικό του προσωπικό μαθησιακό ρυθμό προκαλώντας διάφορα μη θετικά αποτελέσματα.
Αν απογυμνώθουμε όμως για λίγο από την ακαδημαϊκή μας αμφίεση και σκάψουμε λίγο βαθύτερα προς τα επίπεδα της φυσική μάθησης, θα βρούμε ένα εντελώς νέο μαθησιακό κόσμο, που μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που διδάσκουμε και κατ’ επέκταση το πώς μαθαίνουν ίδια τα παιδιά.
Στα επίπεδα εκείνα λοιπόν η ανάγνωση και εκτέλεση μιας παρτιτούρας μπορεί να μετατραπεί σε ένα μάθημα ζωής τόσο για τον μαθητή όσο και για τον δάσκαλο. Πως: Η φιλοσοφία είναι απλή.
Η παρτιτούρα μπορεί να ταυτιστεί με την ίδια τη ζωή. Είναι γεμάτη χαρές, λύπες, ζόρια, δυσκολίες, επιτυχίες, αποτυχίες κ.α. Ένας ζόρικος ρυθμός σε κάνει να ελαττώνεις την ταχύτητα που τον παίζεις, μέχρι σταδιακά να καταφέρεις να τον εκτελέσεις με ακρίβεια. Αυτό δεν κάνεις καθημερινά με τα προβλήματα που παρουσιάζονται στη ζωή σου; Ένα πρόβλημα υγείας σου ρίχνει τους ρυθμούς, την ταχύτητα που κάνεις τα πράγματα, όσο καιρό χρειαστεί μέχρι να αναρρώσεις και να επανέλθεις στους «ρυθμούς» σου που λέμε, στο τέμπο σου σε μουσικούς όρους.
Η διαδικασία της ανάρρωσης σε φέρνει αντιμέτωπο με περαιτέρω συνειδητοποιήσεις για σένα – για δυνάμεις αλλά και αδυναμίες που δεν ήταν στην επίγνωσή σου. Πιθανόν να χρειαστείς λόγω ανάγκης να αποκτήσεις καινούριες δεξιότητες. Αν σπάσεις το πόδι σου το σώμα σου και το μυαλό σου για ένα διάστημα μέχρι την ανάρρωση θα λειτουργούν σε διαφορετικό επίπεδο δεν είναι; Το ίδιο και στις μουσικές δυσκολίες.
Όλα χρειάζονται χρόνο, υπομονή, επιμονή και αντοχή. Μαθαίνουμε να εκμεταλευόμαστε κάθε δυσκολία για να εξελιχθούμε, σωματικά και πνευματικά. Μια παράξενη συγχορδία, διάφωνη[=το δυσάρεστο συμβάν], όταν μελετούμε αργά πιθανόν να ακούγεται απαίσια, γιατί την βιώνουμε «αργά και βασανιστικά». Η ίδια συγχορδία σε γρήγορο τέμπο[=βάθος χρόνου] τελικά γίνεται το ηχόχρωμα που κάνει τα υπόλοιπα γύρω του να αποκτούν νόημα και λόγω ύπαρξης. [= το δυσάρεστο συμβάν που μέσα από αυτό δημιουργούνται δεκάδες νέα θετικά συμβάντα]
Οι παραλληλισμοί είναι αμέτρητοι. Αρκεί να είμαστε έτοιμοι, δημιουργικά ευδιάθετοι και ευρυματικοί. Κάθε νότα μπορεί να περικλείνει μέσα της ένα ολόκληρο κόσμο από μαθήματα ζωής.
Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω λοιπόν και να δούμε την μεγάλη εικόνα του παιδιού που έχουμε μπροστά μας και ας αναρωτηθούμε τι πραγματικά θα τον εξελίξει.
Η μουσική εκπαίδευση από μόνης της, εννοώ την ακαδημαϊκή της πλευρά, μπορεί να κάνει κάποιον άψογο μουσικό, Χωρίς όμως την πνευματική ανάπτυξη ο μουσικός αυτός ίσως δεν γίνει ποτέ καλλιτέχνης, όχι καλλιτέχνης με την εμπορική έννοια, αλλά καλλιτέχνης με συναίσθημα, αισθητική, μεταδοτικότητα, εμψύχωση, φαντασία. Μουσικός που να ζει και να καταλαβαίνει την ζωή και όχι να ζει στο συννεφάκι του «φευγάτου καλλιτέχνη» με την επιφανειακή ανάγκη να δείχνει ότι είναι «αλλού». Ο καλλιτέχνης μουσικός πρέπει να είναι στο εδώ και τώρα, τόσο μουσικά όσο και πνευματικά.
Η απόκτηση μουσικών δεξιοτήτων όταν αυτές ενισχύονται και ταυτίζονται με τις δεξιότητες της ζωής γίνονται ο σκοπός ύπαρξης της μουσικής μάθησης. Η οργανική διαδικασία και εξέλιξη της ζωής και η λειτουργικότητα της φύσης είναι τεράστια εργαλεία για την κατανόηση της μουσικής και το αντίστροφο, αν η φύση και η ζωή αντικατασταθούν με την έννοια της μουσικής.
Ας γίνουμε λοιπόν οι εμψυχωτές των παιδιών που συναντούμε σταθερά μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Ας γίνουμε αυτό που θα θέλαμε εμείς να ήταν οι δάσκαλοί μας. Ας διδάξουμε με τον τρόπο που εμείς θα θέλαμενα διδακτούμε.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΕΧΛΙΒΑΝΗΣ 